معرفی انواع مغار منبت کاری

اگر ایرانی باشید، محال است نام منبت و منبت کاری، به گوشتان نخورده باشد! هنر امنبت کاری، سال‌ها و قرن‌ها است که به عنوان یک هنر نفیس و ارزشمند در کشور ما شناخته شده و سازه‌های منبت کاری شده، سالیان‌ سال است که زینت‌بخش منازل و خانه‌های ما بوده و هست. منبت، بر روی سطوح و زمینه‌ها

ی مختلفی صورت می‌گیرد، اما اصلی‌ترین و پرکاربردترین زمینه‌ برای منبت‌کاری، چوب است و علت آن، فراوانی و در دسترس بودن چوب نسبت به سایر متریال و همچنین، خاصیت شکل پذیری و انعطاف‌پذیری آسان‌تر چوب است. شاید برای شما و بسیاری از هنر دوستان جالب توجه باشد که بدانید سازه‌های منبت شده، چگونه و توسط چه ابزارهایی ساخته و تولید می‌شوند! با توجه به آنچه گفته شد، طبیعی است که ابزارهای منبت کاری با توجه به زمینه‌ای که منبت بر روی آن انجام می‌شود، متفاوت است؛  به این معنی که برای نقش انداختن و ایجاد طرح‌های برجسته بر روی زمینه‌های مختلف، به انواع مختلفی از ابزار نیاز است! در این محتوا از وب‌سایت آکس چوب قصد داریم به معرفی یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین ابزارهای منبت کاری بر روی چوب، یعنی مغار منبت کاری بپردازیم و انواع مختلف مغارها را به شما معرفی کنیم. خواهشمندیم تا انتهای مقاله همراه ما باشید.

مغار منبت کاری چیست؟

اصلی‌ترین ابزاری که برای منبت کاری چوب مورد استفاده قرار می‌گیرد، مغار است. مغار ، ابزاری تیز و برنده است که جهت کنده‌کاری و تراشیدن چوب استفاده می‌شود. مغار‌ها با توجه به کارکردی که دارند، اندازه‌ها و اشکال مختلفی دارند تا بتوانند نقش‌ها و تصاویر مختلفی را بر روی چوب بوجود بیاورند.

بدیهی است از ابتدای پیدایش هنر منبت، مغارها شکل ساده‌تر و ابتدایی‌تری نسبت به امروز داشتند، اما رفته رفته با پیشرفت این هنر، مغارهای جدیدتر و با اندازه‌های مختلفی ساخته شدند که هر کدام کارکرد متفاوتی نیز داشتند تا انسان هنرمند بتواند از طریق آن‌ها اشکال زیباتر و پیچیده‌تری را پدید آورد.

مغار منبت کاری ، فارغ از اندازه و سایزی که داشته باشد، از دو قسمت تشکیل شده است:

• دسته‌ای از جنس چوب یا پلاستیک
• تیغه‌ای از جنس فولاد

تیغه‌ی فولادی مغار، همان است که باعث تراشیدن و شکل دادن به چوب می‌شود و دسته‌ی مغار، برای قرار گیری در دست یا ضربه زدن چکش به آن، ساخته می‌شود که متناسب با کارکرد آن ممکن است از جنس پلاستیک یا چوب ساخته شده باشد. معمولا مغارهای دسته‌ چوبی، از کیفیت بالاتری برخوردارند و فرم سنتی‌تر نسبت به مغارهای دسته‌ پلاستیکی دارند.

مغارهایی که در منبت کاری مورد استفاده قرار می‌گیرند، بر اساس شکل ظاهری و کارکردی که دارند، نامگذاری‌های متفاوتی دارند و گاهی نام آن‌ها ترکیبی از دسته‌بندی‌های آنهاست که در ادامه بیشتر با آن‌ها آشنا خواهیم شد.

انواع مغار منبت کاری بر اساس شکل ظاهری :

انواع مغار‌ منبت کاری با چکش :

مغارهایی هستند که به وسیله‌ی ضربات چکش به انتهای دسته‌ی مغار، می‌توان با آن‌ها روی چوب کنده‌کاری نمود. این مغارها مناسب برای بار برداری زمینه و کارهای درشت هستند که نیاز به ظرافت‌ و جزئی‌کاری ظریف ندارتد. این نوع مغاره، بر اساس شکل ظاهری و نحوه‌ی عملکرد خود به چهار گروه کلی تقسیم می‌شوند:

مغار تخت یا صاف : 

این نوع مغار، تیغه‌ای کاملا صاف و بدون خمیدگی دارد. نوک تیغه، از یک طرف صاف بوده و طرف دیگر آن پخ است و دارای زاویه می‌باشد. از مغار تخت برای کندن زمینه‌ی کار و برداشتن بار اضافی از زمینه استفاده می‌شود. همچنین سطوح صاف و خطوط راست را با استفاده از این ابزار بر روی چوب ایجاد می‌کنند. مغار تخت ، بسته به نوع و سایزی که دارد، انواع مختلفی داشته و بر اساس پنهای تیغه‌، شماره‌ بندی می‌شود.

مغار نیم‌ باز :

مغار نیم‌ باز، در طول تیغه خود به شکل افقی دارای انحنا بوده و تیغه‌ی آن نیست و برای قسمت‌هایی از چوب که انحنا دارد، مورد استفاده قرار می‌گیرد و بسته به نوع کاربردی که دارد، به اندازه و سایز‌های مختلفی تقسیم می‌شود. مغار نیم باز برای شناسایی، دارای دو شماره است که یکی اندازه‌ی انحنای تیغه و دیگری پهنای تیغه را نشان می‌دهد.

چنانچه مغار نیم‌ باز ، در طول تیغه فولادی، به طور کامل صاف نباشد و در قسمت گلو، همانند قاشق، کمی دارای خمیدگی و انحنا باشد، به آن مغار نیم باز قاشقی گفته می‌شود.

مغار گلویی یا گیلویی :

مغار گلویی یا گیلویی ، انحناء، ضخامت و گودی بیشتری نسبت به مغار نیم باز دارد و شکل فولادین تیغه‌ی آن، تقریبا به شکل نیم‌دایره است. از مغار گیلویی، بیشتر برای قسمت‌هایی که نیاز به ایجاد انحنای بیشتری هست مانند گل‌های گرد، پیچک‌ها و اشکالی که به شکل دایره گرایش دارند، استفاده می‌شوند. مغار گیلویی نیز مانند مغار نیم باز، با دو شماره شناخته می‌شود. یک شماره نشان دهنده‌ی میزان انحنای تیغه است و شماره‌ی دیگر، پهنای  تیغه را نشان می‌دهد.

مغار گیلویی نیز چنانچه در طول گردن تیغه، دارای خمیدگی باشد به مغار گیلویی قاشقی شناخته می‌شود.

مغار شفره :

مغار شفره ، سر تیغه‌ای به شکل V دارد و به طور معمول، در دو سایز بزرگ و کوچک وجود دارد. نوع بزرگ مغار شفره، برای سفت کاری و جدا کردن خطوط طرح از زمینه و نقش‌های درشت‌تر استفاده می‌شود و نوع کوچک‌تر آن، برای ظریف کاری و جداکردن طرح‌های ظریف و کوچک، تزئینات و خط انداختن روی طرح‌ها استفاده می‌شود.

علاوه بر این دو نوع، مغار شفره قاشقی و مقار شفره گلویی نیز وجود دارد که از ترکیب مغار قاشقی و مغار شفره و گیلویی به وجود آمده است. در مغار قاشقی، تیغه‌ی فولادی، کمی دارای انحناء می‌باشد و در مغار گلویی، تیغه‌ی فولادی، کاملا به شکل V نبوده و کمی به شکل U گرایش دارد.

مغار شفره نیز با دو شماره، نامیده می‌شود که غالبا هر دو شماره همانند هم است و هر کدام معرف اندازه و پهنای یک سوی تیغه‌ها بوده که طبیعتا باید همانند هم باشد. زاویه‌ مغارهای شفره، از ۲۰ درجه تا ۳۵ درجه متغیر می‌باشد و بر اساس میلیمتر شماره‌گذاری شده و شامل اعداد زوج می‌باشد.

 مغار منبت کاری قاشقی :

احتمالا تاکنون متوجه شده‌اید که مغار صاف و قاشقی چه تفاوتی با یکدیگر دارند. همانطور که قابل حدس است، تفاوت این دو نوع از مغار، در انحنای تیغه‌ی فولادی مغار است. مغارهای قاشقی، دارای تیغه‌هایی هستند که در قسمت گلوی آن‌ها، همانند قاشق، دارای انحناء است. به این معنا که همانند مغارهای تخت، تیغه‌های صاف ندارد، بلکه تیغه در قسمت گلوی خود، دارای خم شدگی و انحناء بوده که میزان این خمیدگی، بستگی به کارکردی که مغار دارد، متفاوت است. انواع مغارهای گیلویی، شفره و مُشتی و … چنانچه در طول تیغه، دارای خمیدگی و خم‌شدگی باشند در دسته‌ی مغارهای قاشقی نیز قرار می‌گیرند.

به بیانی دیگر، چنانچه تیغه‌ی فولادی مغار، صاف باشد و در طول تیغه، هیچ انحنایی نداشته باشد، مغار معمولی و صاف است و به همان نام‌هایی که در بالا اشاره شد شناخته می‌شود، اما چنانچه در طول تیغه، دارای خمیدگی در گردن باشد ( همانند قاشق ) به آن مغار قاشقی گفته می‌شود.

مغارهای قاشقی، چنانچه دارای خمیدگی زیاد باشند، به طوری که کاملا خم یا کج باشند، به مغارهای خم نیز شناخته می‌شوند.

مغار منبت کاری مُشتی :

این گروه از انواع مغار منبت کاری ، مغارهایی با دسته‌های کوتاه‌تر و ظریف‌تر هستند که دسته‌ی آن‌ها معمولا از جنس چوب بوده و حجیم است، به طوری که در مشت دست جای گرفته و نیاز به چکش کاری ندارند و ازین رو به آن‌ها مغارهای مُشتی گفته می‌شود.

برای کار با مغارهای مُشتی، به جای استفاده از چکش، از فشار دست استفاده می‌شود و این بدین معنا ست که در کنده‌کاری‌های ظریف و نازک ازین مغارها استفاده می‌شود. مغارهای مُشتی، همانند مغارهای منبت کاری با چکش، از اشکال قاشقی، ساده یا تخت و کج یا خم تشکیل شده‌اند و تنها از نظر ظرافت با مغارهای منبت با چکش متفاوت هستند.

 مغار مبنت کاری چاقویی:

مغارهای چاقویی، همانند مغارهای مُشتی، دسته‌هایی کوچک و کوتاه دارند، اما همانطور که از اسم‌شان پیداست، تیغه‌ی آن‌ها چاقو مانند است و در فرم‌ها و اشکال مختلف برای تراشیدن و انداختن طرح‌های بسیار ظریف و کوچک کاربرد دارند و بدون ضربه و تنها با فشار دست، استفاده می‌شوند.

تیغه‌ی مغارهای چاقویی، بسته به نوع طرحی که ایجاد می‌کنند و یا نجار از آن‌ها انتظار دارد، متفاوت است.

مغارهای خراطی :

این مغارها مخصوص هنر خراطی بوده و از نظر قطر تیغه و اندازه، نسبت به انواع مغار منبت کاری بزرگ‌تر هستند. این مغارها دسته‌های چوبی داشته و معمولا بر روی پایه قرار می‌گیرند و در واقع، چوبی که در حال چرخش، با آن‌ها برخورد می‌کند و باعث ایجاد نقش و نگار می‌شود. مغارهای خراطی، انواع مختلفی دارند که ما در مبحثی جداگانه، حتما به معرفی آن‌ها خواهیم پرداخت.

سخن پایانی‌:

ما در این مقاله سعی نمودیم، انواع پر کاربرد مغار منبت کاری را به شما معرفی کنیم. به غیر از انواع گفته شده، انواع دیگری از مغار هنر منبت کاری نیز وجود دارد که کاربردهای جزئی‌تر و خاص‌تری دارند و به دلیل آنکه از حوصله‌ی بحث خارج است، از معرفی آن‌ها در این محتوا خودداری نموده‌ایم؛ همانند مغارهایی که در ساخت ساز‌های چوبی مانند تار و سه تار و کابینت آشپزخانه کاربرد دارند.

حال که با انواع مغار منبت کاری آشنا شدید، دانستید که منبت کاری بیش از آنچه  که در ظاهر می‌نماید، پیچیده و ارزشمند است و به راستی باید دستان هنرمند کسانی که این چنین بر روی چوب بی‌جان نقش آفرینی می‌کنند را بوسید و هنرشان را ارج نهاد.

ازین که همراه این مقاله در وب‌سایت آکس چوب بوده‌اید از شما سپاسگزاریم. امیدواریم همراهی با این مقاله برایتان سودمند و مفید واقع شده باشد.